در گزارش آنا بخوانید؛
نادیده گرفتن راهکارهای دانشگاه آزاد اسلامی برای بحران آب/ چرا آمارهای دقیق تخصیص آب در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد؟
اگر پژوهش‌ها و راهکارهای ارائه شده دانشگاه آزاد اسلامی برای رفع بحران آب در کشور مورد توجه مسئولان قرار می‌گرفت، می‌توانست شرایط را تغییر دهد؛ اما باز هم عدم اتصال دانشگاه و صنعت مانع از اجرای این مدل شد.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ هر جامعه‌ای برای برطرف کردن ریشه مشکلات و چالش‌ها، باید فارغ از فضای احساسی ایجادشده به بررسی علمی موضوع موردنظر بپردازد. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی در ۲۶ آبان ۱۴۰۰، ضمن تاکید بر لزوم تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راه‌حل‌های علمیِ مشکلات مختلف، چالش آب در کشور را یکی از مصادیق این امر دانسته‌اند.
مسئله آب امروزه بسیار جدی است. به تازگی، مؤسسه منابع جهانی، کشورهای در معرض خطر تنش آبی (محل زندگی یک چهارم جمعیت جهان) را معرفی کرده است و در این فهرست ایران در جایگاه چهارم قرار دارد. محمدصالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس، در گفت‌وگو با آنا می‌گوید: «خاستگاه اصلی برای خروج از وضعیت موجود، حل بحران آب و مدیریت صحیح آن، دانشگاه است. دانشجویان باید برای حل بحران آب مطالبه‌گری کنند زیرا در حال حاضر مهم‌ترین مسئله کشور است و با مدیریت صحیح منابع محدود، پرداخت حقابه به کشاورزان، تأمین آب صنایع از دریا و تغییر الگوی کشت به روش‌های مدرن، میتواند از بحران کمبود آب جلوگیری کند و در این صورت دولت باید برای کشت نوین از کشاورزان حمایت کند.»
محمدصالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس
نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نباید دولت و مردم را از هم جدا کرد، بیان می‌کند: «این دو باید در کنار هم برای رسیدن به یک راهکار منطقی و علمی باید برای حل بحران آب مشارکت کنند. بزرگترین مشکل کشور در حوزه آب، نبود آمار دقیقی از میزان ذخایر آبی موجود است و سازمان‌های نظارتی و نمایندگان باید این موضوع را بررسی و راستی آزمایی کنند. واقعیت‌ها درباره آمار و ارقام منابع آبی موجود باید به مردم گفته شود و پیش از بلند شدن فریاد مردم به مشکلات آن‌ها رسیدگی شود.»
با وجود مطالبه دانشگاه‌ها آمار دقیق مصارف آب دراختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد
علیرضا گوهری، استاد دانشگاه صنعتی اصفهان راه‌حل برون‌رفت از این بحران را این‌چنین توضیح می‌دهد: «باید روش‌های میان‌مدت، بلندمدت و کوتاه‌مدت را برای حل بحران آب درنظر داشت. در شرایط فعلی کارخانه‌های صنعتی در استان‌های کم‌آب مستقر شده‌اند. این کارخانه‌ها باید به‌تدریج به مناطق نزدیک به دریا منتقل شوند، که این امر خود زمان‌بر است و اقدام سریع آن باعث بازخوردهای منفی اجتماعی می‌شود. مسئله دیگر این است که با توجه به استفاده صنایع از سهم کشاورزی و شرب باید خسارت آن به کشاورزان پرداخت شود و در ادامه باید شغل‌های جایگزین برای کشاورزان مدنظر گرفته شود. کار دیگری که می‌شود در این زمینه انجام داد، تبدیل شهرهای اصفهان و یزد و غیره به شهرهای توریستی است. اگر این کار انجام شود معیشت مردم تغییر محسوسی خواهد داشت.» علی‌رغم مطالبه دانشگاه‌ها آمارهای دقیق تخصیص آب به بخش‌های مختلف در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد
وی ادامه می‌دهد: «شهرهای اصفهان، یزد و غیره با توجه به سرمایه‌های اجتماعی و تاریخ‌شان، پتانسیل تحقق این امر را دارند. اما راه‌حل علمی در این زمینه این است که باید در ابتدا برداشت از منابع آبی با توجه به شرایط تنظیم شود. همچنین باید طبق ضریب اولویت، آب به همه بخش‌ها با درصدهای مختلف تخصیص داده شود. طبق قانون، ضریب اولویت در تخصیص برداشت‌ها به این ترتیب است که ابتدا باید به شرب داده شود سپس به محیط‌زیست، و بعد از آن به کشاورزی و صنعت. نکته مهم دیگر دخالت ذی‌نفعان در تصمیم‌گیری‌ها است؛ حقوق همه طرف‌ها باید حفظ شود.»
این استاد دانشگاه درباره نقش شفافیت آماری در تحقیقات بیان می‌کند: «آمار یکی از اولین نیازها برای پژوهش‌ها است. باید آماربرداری‌ها دقیق باشد و پایش این آمارها به‌صورت مرتب باشد اما در هرصورت علی‌رغم مطالبه دانشگاه‌ها آمارهای دقیق در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد. یکی از بخش‌های مهم آماری میزان تخصیص آب است که به بخش‌های مختلف داده می‌شود و متاسفانه آمار این تخصیص‌ها هم در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌گیرد. البته خود دانشگاه‌ها و محققان با روش‌های علمی تخمینی از آمارها به دست می‌آورند و در پژوهش‌های خود به‌کار می‌گیرند و این تخمینی بودن آمار صدمه‌ای به اعتبار و پایایی نتایج نمی‌زند اما برای اقناع طرف‌های مقابل نظیر صنعت، محیط‌زیست و کشاورزی، اعداد و آمار دقیق و شفاف نیاز است.»
بیشتر بخوانید:
- مرفه‌سازی کشاورزان؛ راه کنترل بحران آب
- وضعیت سدهای آب تهران نگران کننده است
- ۴۲۰ دشت کشور در تنش آبی قرار دارند
دانشگاه برای حل چالش آب چه کرده است؟
سرچ کلیدواژه «کم‌آبی» در سایت «نور مگز» نتیجه نزدیک به ۱۰ هزار مقاله را نشان می‌دهد که این خود بیانگر رصد فضای نخبگانی از مسئله آب است. یکی از استادان دانشگاه صنعتی اصفهان نیز آماری از مقالات و پایان‌نامه‌ها از بازه زمانی ۲۰۰۰ تاکنون را این‌گونه مطرح می‌کند: «حدود ۵۰ طرح تحقیقاتی، ۲۱ طرح مشاوره‌ای که ۱۵ طرح داخلی و ۶ طرح بین‌المللی بوده، نزدیک به هزار و ۱۰۰ مقاله علمی و ۹۰۰ پایان‌نامه و رساله دکتری در زمینه منابع آب حوضه آبریز و رودخانه موجود است.» جوکار، نماینده مجلس: واقعیت‌ها درباره آمار و ارقام منابع آبی موجود باید به مردم گفته شود
مدیریت آب مانند پژوهش‌ها، منحصر به حوزه مهندسی است
با وجود این حجم از پژوهش‌ها اما خروجی موثر دانشگاه‌ها و کاربردی بودن آن‌ها در بخش اجرایی ملموس نیست. درباره نقش دانشگاه‌ها حامد یزدیان، استاد دانشگاه اصفهان به این امر معتقد است که «با وجود کارهای علمی، هشدارها و ورودهایی که دانشگاه‌ها در این زمینه داشته‌اند اما این نقدها هم بر آن وارد است که خروجی کاربردی جالب توجهی بیرون نیامده است. البته اگر آمار و اطلاعات دقیقی در دست دانشگاه‌ها بود شاید می‌توانستند فریاد سر دهند و حرف‌های جدی‌تری را در مجامع علمی بزنند.»
وی بیان می‌کند: «نقدی که به دانشگاه‌ها وارد می‌شود، نگاه مهندسی‌شان به مقوله آب است، معمولا متخصصان تربیت‌شده در حوزه آب، مهندسان آب هستند که نگاه پروژه‌محور دارند. اما در زمینه‌های دیگر نظیر حکمرانی آب، مسائل ساختار حاکمیت آب، بحث اقتصاد آب، مسائل اجتماعی و حقوقی آب متاسفانه خیلی متمرکز به آن پرداخته نشده و نکته مهم این است که مسائل مطرح‌شده اساسا جایگاهی در دانشکده‌های عمران آب نداشته و هنوز هم ندارد. همین امر باعث شده که مدیران دولتی و حاکمیت بیشتر به‌دنبال اجرای پروژه‌های آب باشند و شرایط حال‌حاضر معلول همین نگاه به مسئله آب است.»
حامد یزدیان، استاد دانشگاه اصفهان
یزدیان ادامه می‌دهد: «اگر مدل‌های تصمیم‌گیری در مدیریت آب ناظر بر حوزه‌های ذکرشده نباشد، به‌عبارتی مدل‌ها مشارکتی نباشد یعنی از بالا به پایین، و مدیران بخواهند در زمینه آب تصمیم بگیرند، نتیجه‌ای این‌چنین رقم خواهد خورد. امروزه در دنیا تمام توصیه‌ها به مدیران، مدیریت مشارکتی است. البته که جای کارهای علمی و بومی بیشتری در این مسئله خالی است. محققانی هم بوده‌اند که در این زمینه کار کرده‌اند اما متاسفانه به تحقیقات آن‌ها توجهی نشده است.»
ورود دانشگاه آزاد اسلامی به بحران آب و ارائه راه‌حل‌های علمی و عملی
با توجه به طرح ساها و امکانات وسیع و به‌روز دانشگاه آزاد اسلامی، بیش از ۲۳۵ عضو هیئت علمی توانمند و بیش از ۳۶ باب آزمایشگاه استاندارد، پیشرفته و یکپارچه در حل مسائل و بحران آب در کشور فعالانه ورود و راه‌حل‌های علمی و عملی ارائه دادند. بیش از ۲۳۵ عضو هیئت علمی و بیش از ۳۶ باب آزمایشگاه استاندارد دانشگاه آزاد اسلامی، برای حل بحران آب راه‌حل علمی ارائه داده‌اند
در این فرآیند شاهد اقدامات متعددی بودیم از جمله؛ برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی، گسترش سهم دانشگاه از تحقیقات شرکت آب منطقه‌ای در زمینه‌های کشاورزی و آبزی‌پروری، تحقیقات دریامحور و حمایت شرکت آب منطقه‌ای استان هرمزگان از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه، تشکیل کمیته‌های تخصصی برای بررسی دقیق‌تر موضوعات و زمینه‌های همکاری بین دانشگاه و حوزه تحقیقات و فناوری شرکت آب منطقه‌ای، دعوت از اعضای هیئت علمی دانشگاه برای شرکت در جلسات کمیته تحقیقات شرکت آب منطقه‌ای، مشارکت علمی پژوهشی برای پیشبرد هرچه بهتر رویداد گام دوم دانشگاه آزاد اسلامی در کنار پررنگ‌تر شدن ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه.
بیشتر بخوانید:
- علت اصلی بحران آب الگوی غلط توسعه در صنعت و کشاورزی است
- خاستگاه اصلی برای حل بحران آب دانشگاه است
- «شفافیت اطلاعات» اولین گام در اصلاح حکمرانی آب است
مدل‌های پیشنهادی دانشگاه آزاد اسلامی در چالش آب پیاده‌سازی نشد
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار آنا با تاکید بر ورود این دانشگاه برای بررسی علمی بحران آب می‌گوید: «دانشگاه ما با وجود دانشکده کشاورزی توانسته تعامل خوبی با کشاورزان داشته باشد و سعی در موثر بودن کرده است. حتی دانشگاه اصفهان در قالب برپایی همایش‌های متعدد سعی در تاثیرگذاری در این زمینه داشت. همچنین در سال‌های اخیر دانشگاه طرح پژوهشی را اجرا کرد که طی آن تمامی ذی‌نفعان (کشاورزان، جهاد کشاورزی، صنعت، بخش خصوصی، بخش دولتی، سمن‌های زیست‌محیطی، نهادهای محیط‌زیستی و حاکمیتی) در داخل استان و خارج آن دعوت به جلسات در گروه‌های تخصصی شده و مسئله را تحلیل کرده‌اند. خروجی این طرح مدلی بود که در قالب یک جزوه چاپ و ارائه شد. اگر مسیر تعامل با ذی‌نفعان و اجرای راهکارهای ارائه‌شده براساس آن ادامه پیدا می‌کرد، می‌توانست شرایط را برای از بین بردن بحران آبی کشور و حتی احیای زاینده‌رود فراهم کند اما این مدل متاسفانه در بعد اجرا پیاده‌سازی نشد، درنتیجه تاثیری در احیای زاینده‌رود و رفع مشکل آبی کشور نداشت.»
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان بیان می‌کند: «آب یک مدیریت یکپارچه است. دستکاری در نقطه‌ای از سیستم باعث تغییر در مابقی مجموعه هم خواهد شد. اجزای آن به هم‌پیوسته است بنابراین باید همه سیستم را مدنظر گرفت؛ از محل نزولات تا بحث سیلاب، از مدیریت آبخیزداری تا مدیریت منابع، مخازن و مدیریت جریان‌های سطحی مدیریت آب در مصارف شهری، صنعتی و کشاورزی و نهایتا محیط‌زیست، هرکدام حقابه دارند، باید این حقابه‌ها شناسایی شود و روی آن بحث شود.» اگر مسیر تعامل دانشگاهیان با ذی‌نفعان ادامه پیدا می‌کرد، می‌توانست شرایط را برای از بین بردن بحران آبی کشور فراهم کند
نجفی ادامه می‌دهد: «برای حقابه‌ها باید سهم قائل باشیم و آن‌را به رسمیت بشناسیم و نباید با نگاه منطقه‌ای، ناحیه‌ای و قومی به آن نگاه کرد، چون آب جغرافیای خود را دارد و طبق جغرافیای ما نمی‌نشیند و معمولا با جغرافیای کشوری که ما ترسیم می‌کنیم، مطابقت ندارد. رفتار آب لزوما انطباقی با جغرافیای ترسیم‌شده در جامعه ما ندارد، بنابراین باید به‌صورت یکپارچه و علمی آب را بررسی کرد.»
وی درباره برنامه حال‌حاضر دانشگاه آزاد اسلامی برای حل مسئله آب کشور به این امر اشاره می‌کند که «ما در دانشگاه طی دو ماه گذشته کار گروهی متشکل از رشته‌های مختلف علوم انسانی، کشاورزی و فنی مهندسی آماده کرده‌ایم تا با بررسی همه‌جانبه و هم‌اندیشی در حوزه‌های گوناگون مرتبط با منابع آب راه‌حل‌های مناسب و علمی پیشنهاد دهند و امیدواریم در این مسیر حمایت‌های لازم از محققین و پژوهشگران دانشگاهی صورت گیرد و همچون گذشته زحمات آن‌ها نادیده گرفته نشود.»
انتهای پیام/۱۰۴/
انتهای پیام/
